Recent post
KONHESEMENTO GERAL BA KOMPUTADOR
Liafuan komputador mai husi lian Latina katak“Computare” nebe ho signifika katak “atu sura ka konta”.
1. Komputer katak grupo ida husi
instrumentu elektroniku nebe komposto husi instrusaun input, instrumentu
nebe halo procesamento ba input no instrument output nebe mak bele fo sai
informasaun no servisu otomatikamente.
· Komputador Analog katak
komputador nebe uza ba procesamento dados analog ka kontinuasaun.
· Komputador Digital katak komputador nebe uza ba
procesamento dados digital deit.
· Komputador Hibrid katak
kombinasaun hosi komputador anlog ho komputador digital nebe mak
halo procesu ba dados kualitativo no kuantitativo.
halo procesu ba dados kualitativo no kuantitativo.
Klassifikasaun komputador tuir medida fisiko sei fahe ba 5 :
- · Super Computer
- · Mainframe Computer
- · Mini Computer
- · Workstation Computer
- · Micro Computer
Klassifikasaun komputador tuir ninia objectivo nebe atu uza, sei fahe ba
rua (2) :
· Komputador ba objectivo especialidade katak komputador nebe mak uza deit
ba necessidade special no sei halo servisu oin ida deit, exemplo komputador
ba halimar game.
· Komputador ba objectivo jeneralidade katak komputador nebe bele uza ba
necessidade geral no bele halo servisu oin-oin, exemplo PC, Laptop,
Notebook, nst.
Klassifikasaun komputador tuir gersaun ka historia komputador nia sei fahe
ba lima (5) :
- · Gerasaun I (Primeiro) nebe mosu iha tinan 1946-1959.
- · Gerasaun II (Segundo) nebe mosu iha tinan 1959-1964.
- · Gerasaun III (Terceiro) nebe mosu iha tinan 1964-1970.
- · Gerasaun IV (Quarto) nebe mosu iha tinan 1970-1990.
- · Gerasaun V ( Quinto) nebe mosu iha tinan 1990 to’o agora.
Procesamento dados nebe uza komputador hanaran procesamento dados
elektroniku.
Dados mak hanesan rekoila akontecimento nebe mak foti husi realidade ida
nebe mak seidauk iha significado ba ema nebe atu simu no sei precisa
procesu tan.
Informasaun katak rezultado husi procesamento dados ba formatu ida nebe
signifikativo liu.
Sirkulasaun procesamento dados elektroniku sei fahe ba parte 5 :
· Origination mak procesu primeiro nebe mak sei
halo rekoilamentu ba dados no sei hatama dados refere ba dokumentos basiku.
· Input katak procesu hatama dados ba komputador
liu husi instrumento input ka input device.
· Processing katak procesu procesamentu dados iha
komputador laran ho insturmento procesu (processing device)
· Output katak procesu produsaun output husi
rezultado procesamentu dados ho instrumentu output (output device).
· Dirtribuition (distribuisaun) katak procesu
halo distribuisaun rezultado husi output ba parte nebe mak iha direito atu
hetan ka precisa informasaun.
· Storage katak procesu atu rai rezultado husi
procesamento dados.
Struktura (hirarquia) dados sei fahe ba parte 4 :
- · Byte : unidade ki’ik husi dados.
- · Field
- · Record
- · File
Sistema komputador forma husi elemento inportante tolu (3) mak hanesan
hardware, software no braiware.
Hardware : komponente fisiku sira nebe ita bele hare’e no kaer ho liman,
mak hanesan input, processing no output.
Input : procesu hatama dados ba komputador laran liu husi komponente input.
Exemlo keyboard, mouse, nst.
Processing : procesu procesamento dados ho komponente procesamentu nian
(processing device). Exemplo : CPU (Central Processing Unit).
Output : procesu produsaun output husi rezultado procesamentu dados ho
instrumentu output (output device) nebe sai hanesan informasaun ba ema nebe
precisa. Exemplo output device Monitor, Printer, speaker nst.
Software mak hanesan instrumentu no programa sira nebe iha komputador nia
laran nebe bele hare maibe labele kaer ho liman. Software sei fahe ba parte
2 mak hensan sistema operasaun no program aplikasaun.
Sistema operasaun mak software ida nebe halo kontrolu no halo koordenasaun
entre hardware no progama aplikasaun sira iha komputador laran.
Sistema operasaun nia fungsaun atu halo interpretasau entre hardware dan
software. Exemplo Windows, Linux, Dos, Mac OS, nst.
Programa Aplikasaun mak software ida nebe bele determina katak oinsa uza
rekursu ida atu resolve problema husi ema nebe uza komputador (user).
Exemplo Microsoft Office Word, Excel, Power Point, Photosop, Access, Visual
Basic, nst.
Brainware (rekursu humano) mak ema nebe iha kapacidade ka rekursu halao
servisu ho komputador. Brainware sei fahe ba 3, mak hanesan Analizador ba
sistema, programador no operador.
Analizador ba sistema mak ema nebe nia fungsaun atu halo studu, analiza, no
kria sistema ida elektronikamente tuir aplikasaun nebe user hakarak.
Progaramador maka ema nebe halo progarama tuir especialidade programa
komputador nian.
Operador mak ema nebe nia fungsaun ka servisu halo operasaun ba komputador.
Media rai dados iha komputador nia laran hanaran memoria. Memoria
komputador sei fahe ba rua mak henesan memoria internal no memoria
external.
Memoria internal iha rua mak henesan Read Only Memory (ROM) no Random
Access Memory (RAM).
ROM mak memoria internal nebe nia fungsaun atu rai programa sira nebe mai
husi pabrika komputer rasik no sei le’e husi ema nebe uza komputador.
RAM mak memoria internal nebe nia fungsaun atu rai programa no dados
wainhira komputador sei moris ka provisorio deit.
Memoria external mak memoria sira nebe bele rai programa ka dados ho
durasau tempo nebe kleur, exeplo Diskette, Hardisk, DVD-R, DVD-RW, CD-R,
CD-RW, Flash Disk, nst.
CD-ROOM : fatin nebe atu tau CD ba komputador laran atu komputador bele
le’e dados ka programa husi CD.
- · DOS : Disk Operation System
- · BIOS : Basic Input Output System
Micsoft office mak programa aplikasaun ida nebe halo husi kompania
Microsoft Corporation, nebe composto husi Microsoft word, excel, power
point, access nst.
Microsoft office Word mak programa aplikasaun procesamento ba textu (word
processor) nebe bele halo relatorio, dokumentos, brosura, tabela, nst.
Microsoft office Power Point mak programa aplikasaun nebe ita uza atu halo
aprezentasaun.
Microsoft office excel mak programa apliksaun nebe ema atu halo kontazen ba
dados.
Jeralmente struktura keyboard sei fahe ba parte 4 :
- · Typing keys (butaun ketik) : parte keyboard nebe komposto husi latra, número no simbolo sira.
- · Numeric Keys : parte keyboard nebe komposto husi número no simbolo operasaun aritematika.
- · Function keys : parte keyboard nebe komposto husi fungsaun sira nebe espesifiku mak hanesan butaun F1 to’o F12.
- · Control keys : parte keyboard nebe komposto husi butaun controlo nebe bele halo controlo ba sira seluk, hanesan home, end, insert, delete, page up, page down, control (ctrl), alternate (alt) dan escape (esc).
Fungsaun Keyboard iha Microsoft office :
- · CTRL + A : atu halo metan ka hili texu timak
- · CTRL + B (Bold) : atu halo letra sai bukar ka mahar
- · CTRL + C : atu kopia textu
- · CTRL + E : atu muda parágrafu ba klaran
- · CTRL + I (Italic) : atu halo letra hatoba tesik
- · CTRL + J : atu halo parágrafu sorin-sorin hanesan
- · CTRL + L : atu muda parágrafu ba sorin karuk
- · CTRL + N : atu loke dokumentos foun
- · CTRL + P : atu print dokumentos
- · CTRL + R : atu muda parágrafu ba sorin los (kuana)
- · CTRL + S (Save) : Untuk menyimpan lembar kerja
- · CTRL + U : atu halo lina iha textu nia okos
- · CTRL + W : atu taka area microsoft office nebe mak aktivu hela
- · CTRL + X : atu tesi textu ka imagen hodi muda ba fatin seluk
Saida mak komputador?
Hori uluk kedas, prosesamentu dadus ema halo ona. Ema komesa deskobre ona
ekipamentu mekániku no eletróniku atu hodi ajuda ema atu sura no halo
prosesamentu dadus atu hetan resultadu lalais liu. Komputador hotuhotu
ne'ebe mak ita kaer no haree agora mak hanesan evolusaun ida ne'ebe mak
naruk tebes husi deskobrimentu ekipamentu mekániku no eletróniku husi ema
sira uluk ninian.
Komputador agora dadaun iha kapasidade ne'ebe mak la'os deit atu sura
hanesan matemátika baibain, maibe bele uja atu hodi halo tan servicu seluk
ne'ebe kompleksu liu tan.
Istoria komputador tuir períodu ninian :
- - Mákina sura tradisional no kalkulador mekánika.
- - Komputador jerasaun dahuluk
- - Komputador jerasaun daruak
- - Komputador jerasaun datoluk
- - Komputador jerasaun dahaat
- - Komputador jerasaun dalimak
1. Jerasaun komputador dahuluk (1946-1959).
Ho akontesimentu funu mundiál daruak, nasaun sira ne'ebe mak involve iha
funu ida ne'e esforsu an atu dezenvolve potensia ne'ebe mak komputador iha.
Ho ida ne'e aumenta orsamentu para atu dezenvolve komputador no atu aselera
progresu komputador nian.
- Colassus
- Mark I
- ENIAC
- EDVAC
- UNIVAC I
Karaterístika komputador jerasaun dahuluk nian mak hanesan tuir mai ne'e :
- Uja tubu vákuu/Vacuum tube (komputador iha tempu ne'eba ho tamaño bo'ot deit)
- Uja cilindro magnétiko/magnetic cylinder atu salva ka rai dadus.
- Instrusaun operasaun halo ho espesífiku atu halo servisu ruma.
- Komputador ida-idak iha kódigu biner ne'ebe mak la hanesan ne'ebe mak ita bolu dehan "lian mákina" (machine language). Ho ida ne'e susar oituan atu halo programa iha komputador no limite nia velosidade.
2. Jerasaun komputador daruak (1959 – 1964)
Stretch no LARC.
Mákina dahuluk ne'ebe mak utiliza teknolojia foun ida ne'e mak hanesan supercomputador. IBM halo supercomputador dahuluk ho naranStretch, no Sprery Rand halo komputador ho naran LARC. Komputador sira ne'e dezenvolve atu uja ba iha laboratóriu enerjia atômica nian, bele manipula dadus barak, kapasidade ida ne'ebe mak investigador atômica sira precisa tebes. Mákina ida ne'e karu no kompleksu tebes ba necesidade komputasaun negósiu ninian.
Iha deit komputador LARC rua mak monta no uja: ida iha Lawrence Radiation Labs iha Livermore, California, no ida seluk iha US Navy Research and Development Center ihaWashington D.C. Komputador jerasaun daruak troka "lian mákina" (machine language) ba iha "lian montajem" ( assembly language). "Lian montajem" (assembly language) mak hanesan lian ida ne'ebe mak uja abreviatura hodi troka kódigu biner.
Iha inicio tinan 1960, komesa mosu komputador jerasaun daruk ne'ebe mak susesu iha área negósiu nian, iha universidade no mós iha governu. Komputador jerasaun daruka ne'e totalmente uja tranzistór. Komputador ida ne'e mós uja komponente sira ne'ebe bele halo asosiadu ho komputador sira agora nian: impresora, salva ka rai iha disko, memoria, sistema operasaun no mós programa.
Karaterístika komputador iha jerasaun daruak :
- Tamaño ki'ik tamba uja tranzistór.
- Dezenvolvimentu iha memoria núkleu magnétiku nian hodi ajuda dezenvolvimentu komputador jerasaun daruak ho tamaño ki'ik, lalais, bele ekonomiza enerjia duké jerasaun dahuluk.
- Troka husi lian mákina (machine language) ba iha lian montajem (assembly language).
-
Mosu lian programasaun COBOL no FORTRAN.
3. Komputador jerasaun datoluk (1964 – 1970).
Maski tranzistór iha buat barak ne'ebe mak diak liu tubu vákuu/Vacuum tube , maibe tranzistór hamosu manas maka'as tebes, iha potensia bele estraga parte internal komputador ninian. Fatuk quartzo (quartz rock) mak sei halakon problema ida ne'e. Jack Kilby, enjeñeiru ida husi instrumentu Texas ninian, dezenvolve sirkuito integradu (IC : integrated circuit) iha tinan 1958. Sirkuito integradu ( IC) halo kombinasaun entre komponente eletróniku iha disku silício (silicon disc) ki'ik ne'ebe mak halo husi raihenek quartzo ( quartz sands).
Depois husi ida ne'e, matenek nain sira konsege hatama komponente barak ba iha úniku chip ida ne'ebe mak ita bolu dehan semikonduktor. Resultadu, komputador ho tamaño ki'ik tan deit tamba komponente hothotu hatama iha chip ida deit. Progresu seluk husi komputador jerasaun datoluk mak uza sistema operasaun ( operating system) ne'ebe mak permiti mákina hala'o programa oioin ne'ebe mak lahanesan dala ida deit ho programa principal ida ne'ebe mak halo monitorizasaun no koordena ho memoria komputador ninian.
Karaterístika komputador iha jerasaun datoluk nian:
Maski tranzistór iha buat barak ne'ebe mak diak liu tubu vákuu/Vacuum tube , maibe tranzistór hamosu manas maka'as tebes, iha potensia bele estraga parte internal komputador ninian. Fatuk quartzo (quartz rock) mak sei halakon problema ida ne'e. Jack Kilby, enjeñeiru ida husi instrumentu Texas ninian, dezenvolve sirkuito integradu (IC : integrated circuit) iha tinan 1958. Sirkuito integradu ( IC) halo kombinasaun entre komponente eletróniku iha disku silício (silicon disc) ki'ik ne'ebe mak halo husi raihenek quartzo ( quartz sands).
Depois husi ida ne'e, matenek nain sira konsege hatama komponente barak ba iha úniku chip ida ne'ebe mak ita bolu dehan semikonduktor. Resultadu, komputador ho tamaño ki'ik tan deit tamba komponente hothotu hatama iha chip ida deit. Progresu seluk husi komputador jerasaun datoluk mak uza sistema operasaun ( operating system) ne'ebe mak permiti mákina hala'o programa oioin ne'ebe mak lahanesan dala ida deit ho programa principal ida ne'ebe mak halo monitorizasaun no koordena ho memoria komputador ninian.
Karaterístika komputador iha jerasaun datoluk nian:
- Uza sirkuito integradu (IC : integrated circuit).
- Tamaño komputador ki'ik.
- Uza sistema operasional.
4. Jerasaun komputador dahaat (1979 - agora) .
Depois halo tiha sirkuito integradu (IC : integrated circuit), objetivu dezenvolvimentu sai klaru liu tan, mak hanesan: halo ki'ik liu tan sirkuito no komponenti elétriku. Large Scale Integration (LSI), bele karega atus ba atus komponenti eletróniku ihachip ida nia laran. Iha tinan 1980, Very Large Scale Integration (VLSI), karega rihun ba rihun komponente iha chip úniku ida mesak. UltraLarge Scale Integration (ULSI) aumenta númeru ne'e to'o millaun iha chip ida nia laran. Ho kapasidade aumenta komponenti barak iha chip ida nia laran atu sai chip ida ne'ebe mak ki'ik liu tan, bele haki’ik tan presu no tamaño komputador nian. Ho ida ne'e bele aumenta poder servisu, eficiensia no confiabilidade.
Chip Intel 4004 ne'ebe mak nia produsaun iha tinan 1971, lori progresu ba iha sirkuito integradu (IC : integrated circuit) ne'ebe mak tau komponenti hotu husi komputador nian (unidade central processamento nian (C entral Processing Unit), memoria, dan kontrolador input/output) iha chip ida ne'ebe mak ki'ik tebes.
Antes ne'e, IC ema produz para atu halo servisu espesífiku liu. Maibe agora, bele produz mikroprosesor ida no halo programasaun para atu bele fo satisfeitu ba buat hotu ne'ebe mak ita hakarak. La kleur deit, ekipamentu uma-kain nian mak hanesan microwave oven, televisaun, no kareta ho electronic fuel injection halo ho mikroprosesor.
Ho dezenvolvimentu komputador hanesan ne'e, fo opurtunidade ba ema baibain mós atu bele uza komputador. Komputador laos deit ona atu uza iha kompaña bo'ot sira ka servisu fatin deit. Iha tinan 1970 nia klaran, montador komputador oferese komputador ba iha públiku. Komputador sira ne'e mak ita bolu dehan minikomputer, sira fa'an ho pakote software ne'ebe mak fasil ba ema ne'ebe mak foun ba uza komputador.Software ne'ebe mak koñesidu iha tempo ne'eba mak programa word processing no spreadsheet. Iha inicio tinan 1980, jogo vídeo (Video game) mak hanesan Atari 2600, dada konsumidores sira nian atensaun ba iha komputador ne'ebe mak avansadu no bele halo programa.
Iha tinan 1981, IBM introdús maneira utiliza Personal Computer (PC) iha uma, servicu fatin no eskola. Númeru PC ne'ebe mak uza aumenta husi unidade millaun 2 iha tinan 1981 sae to'o unidade millaun 5.5 iha tinan 1982. Depois tinan sanulu, millaun 65 PC mak ema uza ona. Komputador kontinua ho nia evolusaun atu sai hanesan komputador ne'ebe mak ho tamaño ki'ik liu, husi komputador ida ne'ebe mak tau iha meja leten (desktop komputer) sai komputador ida ne'ebe mak bele tau iha pasta laran (laptop), iha mós komputador ne'ebe mak ita bele kaer ho liman (palmtop).
IBM kompete ho Apple Macintosh iha merkadu komputador nian. Apple Macintosh sai koñesidu tamba halo promosaun sistema gráfiku iha nia komputador, maibe nia kompetitor seluk sei uza komputador ho base texto. Apple Macintosh mós mak halo promosaun oinsa atu uza "laho"(mouse).
Karaterístika komputador iha jerasaun dahaat nian:
- Uza LSI, VLSI, ULSI.
-
Uza
mikroprosesor.
Definisaun Blog
Tuir wikipedia blog nudar aplikasaun web nebe forma iha pagina balun
nebe kontein hakerek/letra, retratu/foto, video privadu online nebe
sempre troka foun. Ne'e hanesan meius atu expresa ita nia an ba mundu.
Fatin ida atu fahe hanoin, no vontade tomak. Ita bele hakerek sa deit
maka ita hakarak.
Blog mos bele dehan situs pribadu nebe ita bele munda bainhira deit
kuandu ita hakarak. La iha limitasaun exeptu ita viola TOS husi nain
platform blog refere.
Antes nee blog uza hodi hakerek deit hanesan buku diary. Agora blog
bele utiliza hodi fahe informasaun, tips no tutorial. Blog mos bele
utiliza husi foinsae sira buka osan hanesan Mark Zuckerberg patraun
Facebook.
BRAINWARE
Mak hanesan ema
ne’ebé utiliza ou halo operasaun ba iha sistema komputador.
Ezemplo husi Brainware mak
hanesan : programmer, netter, no ema ne’ebé maka utilize hela komputador.
Definisaun husi Brainware mos hanesan sasan intelektual ne’ebe uza no
deskobere abilidade hardware no software.
Ba ema ne’ebé maka halo operasaun komputador bolu ho naran user. User ka Brainware fahe ba
klasifikasaun rua(2) mak hanesan tuir mai ne’e:Programmer
ema ne’ebé iha abilidade iha lingua pemorogramasaun ne’ebé kria
program-programa ba iha sistema komputador.
Adiministrator
Hanesan ema ne’ebé maka iha nia funsaun atu halao operasaun ba iha
sistema operasaun, programa ne’ebé maka lao hela ou bele mos husi
jaringan komputador.
Software
Definisaun Software
Definisaun software nu'udar parte ida
husi sistema komputador ne ' ebé la iha
forma fíziku no ita bele haree de’it ,ita
labele kaer tanba nia mak hanesan kolesaun dadus eletróniku ne’ebé rai no
regula husi computador ida hodi forma programa nian ida ne ' ebé bele halao mandamentu
ida.
Iha mos parte balun ne’ebé mak define katak funsaun husi
software hanesan dadus ne’ebé maka programa tiha ona, halo ona nia format no
rai hanesan digital ida, ne’ebé laiha fiziku maibe bele halo operasaun ba ema
ne’ebé maka uza liu husi komputador.
Software hanesan dalan/ponte ida
ne’ebé atu halo ligasaun entre uza nain(user)
ho hardware ho nune’e bele halo servisu ka operasaun ne’ebé mak iha. Tamba ne’e wanhira software laiha,
komputador sei sai hanesan sasan elektroniku ne’ebé laiha funsaun atu halo
servisu ka operasaun husi uza nain sira(user).
Tuir mataenek nain Wiwit
Siswoutomo hateten katak software mak hanesan isin husi hardware/
komputador tamba wanhira laiha software komputador sei hanesan hardware ne’ebé
maka mate no laiha funsaun atu halo operasaun.
KLASIFIKASAUN SOFTWARE
Definisaun iha leten hateten katak software mak hanesan
dalan/ ponte ida atu bele halo ligasaun entre hardware ho uza nain (user).
Tamba ne’e iha mos nia klasifikasaun husi software mak hanesan tuir mai ne’e:
- Klasifikasaun Tipu Software·
- Klasifikasaun Software Distribuisaun
Tipu Software fahe
ba parte 3 mak hanesan tuir mai ne’e:
Sistema Operasaun(OS)
Linguagen Programasaun
Programa Aplikasaun
Sistema Operasaun
Sistema Operasaun hanesan software ne’ebé
maka importante tebes tamba nia mak sai hanesan dalan ida atu halo prosesu ba
iha komponente- komponente hardware no software. Sistema Operasaun sai hanesan
baze ida ne’ebé importante tamba wanhira ita atu halo operasaun ba komputador
iha primeira etapa ita install uluk mak sistema operasaun.
Exemplu husi sistema operasaun mak hanesan tuir mai ne’e:
- Windows
- Linux
- Unix
- DOS
- Mac OS
Linguagem Programasaun
Linguagen Programasaun mak hanesan
software ida ne’ebé iha nia funsaun atu fo instrusaun standar liu husi sintax
no semantik ne’ebé ita bele uza atu define aplikasaun programa ida iha
komputador nia laran.
Exemplu husi linguagem programasaun mak
hanesan:
- PHP
- Java
- Microsoft Visual Basic
- Python
- C++
- JavaScript
Programa Aplikasaun
Programa Aplikasaun hanesan software
ne’ebé mak ita uza atu halo servisu ruma ne’ebé ita presija. wanhira sistema
operasaun prontu ona atu ita utiliza
komputador entaun ita instala aplikasaun ba atu halo kompletu sistema
operasaun hodi nune’e bele halo servisu espesifisku ne’ebé mak iha.
Exemplu husi programa aplikasaun mak hanesan:
- Winrar
- Smadav
- Photoshop
- Microsoft Office
- MYOB
- Corel Draw
- Mozilla Fire Fox
- Google Chrome
Klasifikasaun Software Distribuisaun
Klasifikasaun Software distrbuisaun fahe ba parte lima (5)
mak hanesan tuir mai ne’e:
- Freeware
Hanesan
software ida ne’ebé ita bele hetan no uza ho gratuita laiha limitasaun ba tempu
ne’ebé determina tamba tipu software ida ne’e nia fitur ladun kompletu no mos
la maksimu.
- Adware
hanesan
software ne’ebé ita bele hetan no uza ho gratuita maibe ho kompensasaun tamba
iklan sempre mosu iha komputador.
Hanesan
software ne’ebé mak ema kria especial liu tamba nia iha funsaun atu hare/ tau
matan ba aktividade ba ema ne’ebé mak uza komputador. Software ida ne’e mos ema
bainbain uza sala hodi foti/naok dadus husi komputador seluk.
- Open Source
Hanesan
software ida ne’ebé mak ita bele loke nia kode, nomos bele muda kode, ita mos
bele aumenta nia kode nomos ita bele fahe ba ema seluk.
Software Open Source:
- Close Source
closed source hanesan kodigu taka ida ne'eb mak ita labele modifika tuir ita nia hakarak nia kodigu taka ba ema utilijador sira hodi halo lisensa so modifika ema neba mak kria duni sistema closed cource ida ne'e nia software atu gratuita ka selu nia presisa halo lisensa ba ema ne'ebe mak kria software ne'e:
Software Close Source :
- Shareware
Hanesan
software ne’ebé mak ida bele daownload gratuita husi internet, maibe software
ida ne’e mos sei fo tempu ne’ebé maka limitadu ba software maka ita download
ba. Bainbain tempu limitadu husi software ne’e mak to’o de’it loron sanulu resin
tolu(30).
FUNSAUN HUSI KOMPONENTE HARDWARE
NIAN


MOTHERBOARD
mak komponente komputador nian ne’ebe ita atu tau ka monta komponente
sira seluk komputador nian hanesan Processor, Video Card, Sound
Card, Hard Disk, RAM, Power Supply no seluk seluk tan. Motherboard ne’e nia
funsaun atu halo ligasaun ba komponentes ida-idak hodi bele halo komunikasaun
ba malu. Kada motherboard iha nia espesifikasaun rasik, espesifikasaun hanesan
processor saida mak fo apoiu no kapasidade maksimal RAM hira ne’ebe hetan apoiu
husi motherboard.
Karik
komputador ida kompara ho ema, PROCESSOR hanesan kakutak ba ema ne’e. Processor ka CPU (Central Processing Unit) mak komponente komputador ne’ebe nia serbisu atu ezekuta instrusaun ka hala’o kalkulasaun. Molok sosa processor ida imi tenke buka hatene uluk, socket processor modelo saida mak ita nia motherboard ne’e iha, karik socket AM2, socket LGA 775, ka seluktan.
RAM mak abreviasaun husi Random Access Memory, mak komponente komputador ida ne’ebe ho nia funsaun atu rai dokumentu provizoriu husi programa ida ne’ebe sei lao hela no dokumentus hirak ne’e bele asesu ho acak ka random. Molok ita sosa RAM ida, ita tenke hatene uluk Slot RAM modelo saida mak ita nia motherboard iha, karik SDRAM, DDR, DDR2, ka seluktan.
VIDEO CARD mak komponente Komputador nian ne’ebe ho nia funsaun atu fosai resultadu output grafiku kadesenu nian nebe hatudu iha monitor.
SOUN CARD mak komponente komputador nian ne’ebe monta hela iha motherboard. Sound
Card ne’e ninia funsaun mak atu fo sai resultadu sound ka lian liu
husi port input no output. Bain-bain ema hola motherboard ne’ebe foun, sound
card ne’e monta nanis ona iha onboard. Ne’ebe ita la presija atu hola tan sound
card eksterna.
HARD DISK mak komponente komputador, fatin ne’ebe rai dokumentus pemanente. Hard disk ho kapasidade bo’ot iha ita nia komputador maka ita bele rai dokumentus barak liutan. Molok ita sosa hard disk ita tenke buka hatene interface hard disk modelo saida mak ita nia motherboard iha, karik IDE, SCSI, SATA, ka seluktan.
kompara ho kareta ne’ebe la lao bainhira laiha mina, nune’e mos komputador ida la moris ka la funsiona bainhira laiha POWER SUPPLY ka PSU (Power Supply Unit). Power supply mak komponente ida husi komputador ne’ebe ho funsaun atu oferese forsa eletrisidade ba komponenete sira seluk hanesan motherboard, hard
MONITOR mak komponente komputador ne’ebe ho nia funsaun atu hatudu figura
ne’ebe fo sai (output) husi video card. Monitor komputador barak ne’ebe iha
merkadoria agora dadaun ne’e mak monitor CRT (monitor tabung) no monitor LCD
maibe agora dadaun ema barak prefere uza monitor LCD (liu-liu iha edifisiu
sira) tamba monitor ida ne’e laos deit ho modelu ne’ebe modernu, maibe mos iha
forsa seluk mak poupa espasu no poupa eletrisidade.
KEYBOARD
mak komponente komputador ho nia funsaun hanesan instrumentu hodi hakerek buat
ruma. Alem de keyboard standard, keyboard komputador agora ne’e iha
modelu oin-oin, hanesan keyboard mini, keyboard fleksibel ne’ebe bele lulun,
keyboard wireless ne’ebe bele uza bluetooth, no seluktan.MOUSE mak komponente komputador ne’ebe ho nia funsaun atu muda kursor iha monitor no atu klik buat ruma hanesan butaun (tombol) iha aplikasaun programa ida. Mouse mos iha modelu oin-oin, iha mouse standard, mouse ba jogus (gaming), mouse wireless ne’ebe uza Bluetooth, no seluktan.
KAIXA (CASING) komputador mak komponente ne’ebe ho nia funsaun hanesan fatin atu tau ka monta motherboard, power supply, optical disc drive, hard disk, no seluktan. Kaixa komputador iha medida oin-oin ne’ebe dala barak temi form factor (hanesan ATX no Micro ATX).
Navigation










